Larsstua, stuga, från Tørberget, Trysil
Dendrokronologisk undersökning

av Torbjörn Axelson, augusti 2017

Larsstua från Tørberget nu daterad till efter 1746.
Som en del av förberedelsen inför kursdagen i praktisk dendrokronologi i Søre Trysil med historielag på norska Finnskogen den 26 augusti 2017 besökte jag tillsammans med Birger Nesholen och Bo Hansson ett stabbur från Törberget på Trysil Finnskog

Som en del av förberedelsen inför kursdagen i praktisk dendrokronologi i Søre Trysil med historielag på norska Finnskogen den 26 augusti 2017 besökte jag tillsammans med Birger Nesholen och Bo Hansson den s.k Larsstua från Tørberget på Trysil Finnskog (ursprunglig plats mindre än 50 meter från ), nu i Innbygda, Trysil, . Stugan har i senare tid brunnit och sedan timmrats om efter att kollagret på stockarnas insida avlägsnats, medan utsidorna som vanligt på äldre byggnader, är starkt vittrade. Detta gjorde det svårt att hitta lämpliga stockar för dendrokronologisk datering, som kräver ytved, helst med vankant/barkkant för att ge något meningsfullt resultat. Efter en del sökande upptäckte vi ett antal sådana stockar på det lilla vindsutrymme som finns innanför stugans östra gavel. Prov togs i de sju stockar vi fann och bedömde vara ursprungliga och ha barkkant eller yta mycket nära denna. Samtliga undersökta stockar är av tätvuxen fur med över 200 årsringar.
StockProvUppmätt periodDateringKommentar
Östra gaveln
D9NTryA01549-17461746/47
D10NTryA1ca 1530-1746? möjligen 1746/47Provet är odaterbart, men om det antas vara samtida med övriga kan sista ring vara 1746
D11NTryA21535-1730efter 1730Provets yta bär spår av upphettning liknande det på intilliggande stockar. Svårförklarat!
D12NTryA31540-17461746/47Ett missöde vid borrningen gör att det inte helt kan uteslutas att de tre yttersta ringarna är duplicerade. Splinten blånad.
Mellanvägg
E9NTryA61538-1743efter 1743?Den yttersta ringen ser lite konstig ut och består möjligen av ytterligare någon eller några extremt tunna (tynande) ringar
E10NTryA41548-17451745/46
E12NTryA51528-17451745/46

Bland de provtagna stockarna kan vi säkert säga att vi har stockar fällda vintrarna 1745/46 och 1746/47. Det verkar alltså som om timret huggits under minst två vintrar men det lilla urval stockar som kunnat undersökas, alla från husets översta östra del, medger inte uteslutandet av att timmer samlats under ytterligare år. Huset timrades alltså tidigast (1746/)1747 men ett fåtal år senare kan inte uteslutas.



Denna och andra dendrokronologiska studier av T. Axelson återfinns på taxelson.se/dendro/obj/

Korrelationsvärden

Cybis CDendro, Algorithm: P2YrsL: Proportion of last two years growth LIMITED (2,0,T,1,2,6)
Correlations between available references in C:\Users\Torbjorn\Documents\DendroNya\trysilkurs\NTryA.fil and
JAEMTUA__of_C:\Users\Torbjorn\Documents\DendroNya\trysilkurs\PISY-Skandinavien121221.rwl
dated to 1827 with corr >= 0,27 and with overlap >= 195 
Results sorted according to decreasing correlation coefficient values.
                  T-  Over  Skel
         Corr   Test   lap  Chi2
all...   0,61  11,36   218    35   based on 7 members
NTryA2   0,49   7,91   195    25   1535-1730  D11, vk, jämnare tillväxt än övriga
NTryA0   0,49   7,78   197     9   1549-1746  D9, vk
NTryA3   0,44   7,00   206    13   1540-1746  D12, blånad splint.Vk, 3 ringar i löst fragment, dessa hör sannolikt, 
NTryA4   0,43   6,56   197     4   1548-1745  E10, vk (kvarsittande bark)
NTryA5   0,39   6,24   217     8   1528-1745  E12, vk
NTryA6   0,36   5,47   204    19   1538-1743  E9, vk? Ytterligare tynande ringar ytterst är möjliga
NTryA1   0,27   4,06   211    12   1530-1746  D10, vk. Odaterbar, möjligen 1746 med flera osynliga ringar
Och utomordentliga värden mot resten av kollektionen! (NTryA1 utesluten. Den ger bara corr=0.25, Ttest=3.7 mot de andra)
Cybis CDendro (Dec 23 2014), Algorithm: P2YrsL: Proportion of last two years growth LIMITED (2,0,T,1,2,6)
Correlations between each of 6 checked members of the collection NTryA.fil 
and the rest of the checked members of that collection (excluding samples of the same stem). 
Minimum overlap used when finding best match: 50
        Years    set  lap  CorrC TTest  
NTryA0   198      0  197   0,59  10,1   
NTryA2   196     16  195   0,62  10,9   
NTryA3   207      0  206   0,58  10,1   
NTryA4   198      1  197   0,54   9,0   
NTryA5   218      1  210   0,51   8,6   
NTryA6   206      3  204   0,44   7,0   Contains 1 zero value.
Mean corr. of first column when overlap >= 50 (6 samples): 0,56 Standard deviation interval 0,51 - 0,61
All member offsets are at points of best match!


Mätdata (ringbredder)

visa som diagram
NTryA  1 Larsstua fr Tørberget, Trysil                       PISY
NTryA  2 Norway       Pinus sylvestris    550  6108N1206E          1528 1746
NTryA  3 T. Axelson
NTryA   #### Larsstua, nu i Innbygda, Trysil, koord: 61.31430, 12.26689
NTryA0  1549   127
NTryA0  1550   126   144   153   128    91   105   144   131   139   160
NTryA0  1560   131   135   100   100   126   130   114   120   105   123
NTryA0  1570   111    85    72   102   103   128   108    80    56    49
NTryA0  1580    58    54    59    76    80    89    87    88    72    65
NTryA0  1590    70    75    59    35    37    41    45    54    41    37
NTryA0  1600    50    28    46    43    35    33    31    39    23    37
NTryA0  1610    42    32    28    25    25    32    33    39    37    32
NTryA0  1620    32    41    32    23    30    25    18    25    14    28
NTryA0  1630    27    28    16    11    22    21    17    17    12    12
NTryA0  1640    26    22    18    20    16    15    20    18    14    19
NTryA0  1650    21     9    24    13    20    30    34    28    24    16
NTryA0  1660    32    24    11    12    14    22    22    20    21    19
NTryA0  1670    36    18    23    23    15    18    30    30    36    34
NTryA0  1680    18    47    29    53    76    59    58    53    42    32
NTryA0  1690    35    41    41    45    32    35    18    26    28    13
NTryA0  1700    18    24    32    46    26    32    27    28    29    29
NTryA0  1710    28    42    49    28    24    30    19    18    18    23
NTryA0  1720    27    27    16    26    40    25    31    49    41    46
NTryA0  1730    34    29    47    33    40    26    27    22    35    46
NTryA0  1740    37    11    31    29    39    38    30   999
NTryA0  #### D9, vk
NTryA1  1530   276   300   324   312   308   300   287   311   315   242
NTryA1  1540   178   306   233   204   183   211   178   156   173   137
NTryA1  1550   133   166   190   183   170   122   110    90   104   122
NTryA1  1560   132   124   128   130   141    89    96   114   133   102
NTryA1  1570   110    84    84    85    88   103    84    67    69    53
NTryA1  1580    40    45    42    54    64    51    52    58    45    39
NTryA1  1590    50    53    47    36    36    40    47    54    38    36
NTryA1  1600    30    11    16    22    21    16    18    18    15    18
NTryA1  1610    16    15    16    14    14    12    17    17    15    11
NTryA1  1620    12    13    18    16    17    10     7    10    11     9
NTryA1  1630    15    14    13    14    20    11    10     7     4    10
NTryA1  1640    14    14    12    12    11    11     8    13     7    14
NTryA1  1650    13     7     7     9    13    29    15     6    11     6
NTryA1  1660     8    18    14    14    16    15    12    13    19    16
NTryA1  1670    12    11     2     6     8    15    14     7     9     9
NTryA1  1680    16     7    14  -999  -999  -999  -999  -999    16    14
NTryA1  1690    14    24    24    13    12    18     4     9    17    12
NTryA1  1700    10    11     8    16     9     8    14    22    18    11
NTryA1  1710     3    17    17    14    24    21    12    14    10     5
NTryA1  1720    14    11    14    21    20    10    20    29    20    14
NTryA1  1730    31    24    32    25    23    15    30     8    40    27
NTryA1  1740    22    11    14    34    40    24    17   999
NTryA1  #### D10, vk.odaterbar, möjligen 1746 med flera osynliga ringar
NTryA2  1535   296   223   288   243   317
NTryA2  1540   266   321   266   261   262   242   214   168   161   128
NTryA2  1550   144   178   201   158   159   202   170   181   217   254
NTryA2  1560   213   163    96   109   179   151   140   165   157   119
NTryA2  1570   136   108    92   109   100   115    96    75    67    78
NTryA2  1580    56    55    63    84   112   100    75    72    62    53
NTryA2  1590    69    66    82    54    68    81    88    83    64    40
NTryA2  1600    48    35    48    49    56    51    44    45    42    59
NTryA2  1610    78    61    76    52    41    42    43    64    49    35
NTryA2  1620    35    33    32    32    32    27    21    19    23    37
NTryA2  1630    33    41    38    28    25    29    23    24    22    17
NTryA2  1640    31    21    23    27    15    14    23    22    18    16
NTryA2  1650    15    13    22    12    20    21    21    22    21    15
NTryA2  1660    18    21    13    16    16    17    17    18    20    21
NTryA2  1670    27    21    30    23    19    18    18    13    24    23
NTryA2  1680    17    22    16    16    20    13    23    24    22    15
NTryA2  1690    20    20    21    19    23    19    21    25    17    18
NTryA2  1700    23    20    24    30    20    21    19    22    16    15
NTryA2  1710    15    23    23    16    18    23    20    14    14    14
NTryA2  1720    19    14    18    23    27    24    24    27    21    20
NTryA2  1730    18   999
NTryA2  #### D11, vk, jämnare tillväxt än övriga
NTryA3  1540   147   224   186   199   177   161   133    88   108    99
NTryA3  1550   117   113   145   159   133   126   130   148   164   171
NTryA3  1560   143   104   100   134   163   118   121   140   119    91
NTryA3  1570   103    79    73    72    88   120    77    78    69    71
NTryA3  1580    48    54    66    89    77    71    63    65    89    70
NTryA3  1590    74    71    70    60    51    65    70    73    81    70
NTryA3  1600    80    57    80    68    62    51    48    45    29    58
NTryA3  1610    63    64    73    55    54    63    58    70    76    66
NTryA3  1620   100    95    85   100    77   116    83    69    66    81
NTryA3  1630    73    78    72    66    78    72    68    56    60    53
NTryA3  1640    54    44    46    51    36    22    39    53    32    58
NTryA3  1650    48    38    52    45    41    55    44    46    29    32
NTryA3  1660    36    28    24    38    45    29    36    48    42    41
NTryA3  1670    48    23    42    31    18    20    20    21    28    19
NTryA3  1680    14    17    18    29    32    15    35    39    32    40
NTryA3  1690    36    57    64    47    71    64    45    57    42    24
NTryA3  1700    28    28    25    30    14    24    23    26    19    20
NTryA3  1710    18    19    21    21    17    24    20    23    18    26
NTryA3  1720    25    19    19    29    40    48    80    99   106   124
NTryA3  1730   142   151   187   176   185   129   102    99   114    98
NTryA3  1740    68    44    49    65    79    47    46   999
NTryA3  #### D12, blånad splint.Vk, 3 ringar i löst fragment, dessa hör sannolikt, men inte med full visshet, till provet.
NTryA4  1548   180   136
NTryA4  1550   133   188   186   209   157   133   124   128   170   191
NTryA4  1560   164   152   122   123   142   105    91   110   111   102
NTryA4  1570   125   109   109    94    87   100    75    71    71    70
NTryA4  1580    53    52    59    64    49    69    76    67    77    80
NTryA4  1590    70    69    65    51    54    63    83    98    98    65
NTryA4  1600    65    44    41    32    37    29    31    41    31    32
NTryA4  1610    31    30    30    24    23    25    33    42    25    16
NTryA4  1620    25    32    24    28    30    24    14    19    17    24
NTryA4  1630    22    21    24    19    28    33    24    24    23    22
NTryA4  1640    42    34    38    45    35    38    36    48    28    36
NTryA4  1650    31    23    27    32    25    41    37    29    34    35
NTryA4  1660    42    22    24    24    32    22    21    23    23    27
NTryA4  1670    30    21    25    16    13     8    13    15    23    28
NTryA4  1680    23    23    25    35    30    22    28    38    36    38
NTryA4  1690    40    48    40    29    41    34    35    33    26    12
NTryA4  1700    19    22    26    34    20    26    17    26    21    14
NTryA4  1710    22    33    29    14    21    20    24    14    10    16
NTryA4  1720    26    22    23    41    34    28    28    31    24    24
NTryA4  1730    22    12    18    10    12    16    14     7    14    13
NTryA4  1740    14    13    20    18    13    11   999
NTryA4  #### E10, vk (kvarsittande bark)
NTryA5  1528   156   109
NTryA5  1530   174   216   202   170   253   285   217   221   161   175
NTryA5  1540   146   251   202   190   169   182   134    97   101    84
NTryA5  1550    79   106   130   128   116   143   196   189   216   258
NTryA5  1560   203   126   108    88   104    82    46    66    59    46
NTryA5  1570    55    47    56    61    51    55    38    32    40    40
NTryA5  1580    37    34    27    42    41    53    58    46    48    48
NTryA5  1590    57    67    45    42    45    59    70    68    58    37
NTryA5  1600    40    35    35    42    44    33    40    36    37    36
NTryA5  1610    44    43    40    43    31    42    41    43    36    42
NTryA5  1620    39    41    51    37    37    34    30    23    17    25
NTryA5  1630    19    24    14    14    21    36    34    34    20    21
NTryA5  1640    30    22    22    33    12    16    18    24    14    14
NTryA5  1650    14    15    14    19    17    21    14    20    20    17
NTryA5  1660    17    20    17    20    23    20    22    33    25    21
NTryA5  1670    23    17    24    17    13    10    11    16    24    33
NTryA5  1680    21    32    24    43    62    49    40    28    26    31
NTryA5  1690    21    14    14    17    18    12    12    18    18    13
NTryA5  1700    20    18    18    20    17    18    16    17    18    10
NTryA5  1710    19    17    15    11    14    18    18    14    12    21
NTryA5  1720    19    10    15    18    21    14    16    25    17    16
NTryA5  1730    17    16    16    17    18    18    17    19    19    18
NTryA5  1740    16    16    19    19    15    16   999
NTryA5  #### E12, vk
NTryA6  1538   254   268
NTryA6  1540   229   284   259   221   210   193   138   109   116   131
NTryA6  1550   115   136   177   210   166   166   162   178   181   177
NTryA6  1560   175   124    90    85   119   103   106   131   122   106
NTryA6  1570   131    89    85    75    70    89    78    58    59    54
NTryA6  1580    46    39    54    61    71    71    58    61    74    71
NTryA6  1590    73    69    66    47    53    52    51    48    50    37
NTryA6  1600    52    34    57    72    50    18    43    41    37    36
NTryA6  1610    56    35    32    37    39    47    36    49    37    27
NTryA6  1620    33    34    21    22    27    24    21    17    14    28
NTryA6  1630    14    19    18    13    18    23    17    14     9     9
NTryA6  1640    13    18    13    25  -999    13    15    14    19    15
NTryA6  1650    20    16    14    12    13    16     8    13     9    10
NTryA6  1660    15    15     9    11    15    13    14    12    16    14
NTryA6  1670    17    12    15    12     5    11    12     8    13    13
NTryA6  1680    10    15    12    22    19    12    19    14    11     6
NTryA6  1690    16    24    16    18    18    16    14    19    15    11
NTryA6  1700    11    14    14    17    14    14    14    20    17    13
NTryA6  1710    17    13     3     8    11    10    10    13     9    10
NTryA6  1720    13    13    17    18    26    15    15    18    25    23
NTryA6  1730    24    18    20     9    13    12    12    15    14    14
NTryA6  1740    17    15    19    13   999
NTryA6  #### E9, vk? Ytterligare tynande ringar ytterst är möjliga