Stolpboden från ca 1731 |
Den 29 mars 2012 tog jag prov ur en stolpbod vi Bropetters i Grangärde, 60.27928, 14.98461. Prov togs ur 5 stockar i vägg B (B5, B6, B8, B9, B12), d.v.s högra långsidan och i en golvtilja (den första grova innanför dörren). De fyra första proven dateras alla med sista fullständiga ring från 1730. Provet ur B12 innehöll bara 30 ringar, och kunde inte dateras. Kanske är det från annan tid eller plats än de andra.
Provet ur tiljan innehöll 168 ringar men kunde inte dateras säkert men gav en indikation på ett oväntat gammalt år, varför jag begav mig tillbaka för kompletterande provtagning den 2 april, då ytterligare tre prover togs. De fyra proven visade sig ha mycket god inbördes korrelation - så god att åtminstone en del av dem mycket väl kan komma från samma träd. Ringar kunde mätas för åren 1415-1657, och i det yngsta provet finns ytterligare minst ca 10 yttersta ringar, vilket gör att det trädet måste vara fällt tidigast 1667. Kronologin baserad på tiljorna passar bra mot en rad lokala kronologier, men inte mot väggtimret, som alltså torde ha vuxit på skilda platser. Då vankant (barkkant) saknas i proven från tiljorna, måste dateringen grundas på splintvedsanalys. Om man utgår från att dessa tallar hade mellan 40 och 80 splintvedsringar1, så visar det sig att de inte kan vara fällda samtidigt, men på gamla tallar finns ibland något fler än 80 ringar, och ett gemensamt datum skulle därför kanske ändå kunna finnas runt ca 1667. Den i jämförelse med de övriga proverna avvikande splintvedsgränsen i prov 6 ger dock anledning att tro att den stock ur vilket det provet kommer är från ett annat träd än de tre andra, även om det också är möjligt att kärnveden gör en (skenbar) "utbuktning" just där provet togs.
Det kan noteras att stockarnas undersidor är grovt avspräckta, och även i övrigt ojämna. Splintveden är också kraftigt blånad och delvis multnad, och, som också framgår av diagrammet, i stor utsträckning saknad, trots att proven togs där det såg ut att vara mest ytved kvar. Tolkningen kan antingen bli att golvet är återanvänt från ett tidigare härbre från slutet av 1660-talet, eller, vilket möjligen är mer troligt, att man använt sig av grova torrtallar. Den senare tolkningen skulle förklara både den sannolika tidsskillnaden mellan prov 6 och de övriga tre proven (torrtallar kan ju ha dött vid helt olika tidpunkter), och ytvedens delvis dåliga kondition. Om de fälldes som torrtallar omkring 1730, skulle de ha stått döda 60 till i några fall möjligen 100 år, vilket nog inte är orimligt. Tolkningen att det är fråga om återanvändning av ett äldre golv kan nog ändå inte uteslutas.
[a] De yttersta tio ringarna syns så otydligt att de inte kunnat mätas. Kärnvedsbildningen är möjligen forserad, så att färre splintringar än förväntat kanske fanns i trädet när det fälldes. |
Golvtiljornas tidsmässiga utsträckning. Är de från ett 1600-tals golv eller är det torrtallar huggna ca 1730? |
Cybis CDendro, Algorithm: P2Yrs: Proportion of last two years growth (2,0,T)
Correlations between available samples in BrPSb.fil and reference SödraDal
dated to 2005 with corr >= 0,41 and with overlap >= 63
Results sorted according to decreasing correlation coefficient values.
T- Over
Corr Test lap
all... 0,50 8,35 210 based on 4 members
BrPSb0a 0,54 5,34 71 1730 B5. Vk. (slutar i kvist)
BrPSb2a 0,51 5,08 76 1730 B8, vk
BrPSb3a 0,42 6,62 209 1730 B9, vk, tynande
BrPSb1a 0,41 3,50 63 1730 B6. trasig yta
Cybis CDendro, Algorithm: P2Yrs: Proportion of last two years growth (2,0,T)
Correlations between available samples in BrPSb5-8.fil and
Grangard dated to 2004 with corr >= 0,34 and with overlap >= 167
Results sorted according to decreasing correlation coefficient values.
T- Over
Corr Test lap
all... 0,44 7,62 242 based on 4 members
BrPSb7a 0,45 6,96 188 1605 +>0, sp=20
BrPSb6a 0,42 6,93 222 1657 +>10 (36-40 sp, forserad?)
BrPSb8a 0,38 5,58 191 1612 +>0, sp=35, Tilja nr 3 bakifrån
BrPSb5a 0,34 4,66 167 1582 sp=0? ; Luddig yta. Första grova tiljan innanför dörren
BrPSb 1 Stolpbod, Propetters, Grangärde, Dalarna PISY BrPSb 2 Sweden Pinus sylvestris 200 6017N1459E 1519 1730 BrPSb 3 T. Axelson BrPSb0a 1659 96 BrPSb0a 1660 75 68 112 93 95 62 73 72 95 95 BrPSb0a 1670 68 81 139 141 109 127 151 129 152 169 BrPSb0a 1680 132 189 161 173 138 117 134 137 103 101 BrPSb0a 1690 84 106 109 102 142 131 145 100 105 110 BrPSb0a 1700 163 138 142 111 95 90 81 95 74 40 BrPSb0a 1710 59 31 38 54 62 60 46 46 46 42 BrPSb0a 1720 55 61 79 71 55 54 51 56 69 95 BrPSb0a 1730 98 999 BrPSb0a #### B5. Vk. (slutar i kvist) BrPSb1a 1667 83 122 130 BrPSb1a 1670 110 95 80 39 34 25 37 60 97 115 BrPSb1a 1680 126 160 155 164 143 147 65 29 33 40 BrPSb1a 1690 52 84 125 145 122 124 102 111 90 71 BrPSb1a 1700 78 56 78 85 67 78 85 71 60 50 BrPSb1a 1710 63 46 67 70 98 86 73 39 36 39 BrPSb1a 1720 64 82 80 84 69 91 73 73 75 78 BrPSb1a 1730 87 999 BrPSb1a #### B6. trasig yta BrPSb2a 1654 125 132 118 72 76 92 BrPSb2a 1660 92 74 92 90 124 103 93 59 67 50 BrPSb2a 1670 47 47 64 72 59 65 68 54 83 67 BrPSb2a 1680 70 93 73 73 52 39 45 21 22 26 BrPSb2a 1690 30 46 23 40 49 56 42 29 33 41 BrPSb2a 1700 43 39 65 65 69 64 64 58 44 17 BrPSb2a 1710 21 22 42 67 66 58 41 51 53 59 BrPSb2a 1720 81 93 99 70 49 45 45 49 44 79 BrPSb2a 1730 88 999 BrPSb2a #### B8, vk BrPSb3a 1519 118 BrPSb3a 1520 139 183 164 123 133 96 105 95 89 100 BrPSb3a 1530 87 87 67 74 72 87 61 59 66 95 BrPSb3a 1540 89 108 84 76 79 63 58 55 46 40 BrPSb3a 1550 53 44 51 51 42 58 54 53 62 80 BrPSb3a 1560 88 82 60 70 70 64 60 59 43 38 BrPSb3a 1570 51 58 50 65 70 74 69 64 67 44 BrPSb3a 1580 51 53 56 56 59 54 48 53 31 32 BrPSb3a 1590 36 39 26 37 45 38 44 31 27 27 BrPSb3a 1600 30 27 33 29 29 28 23 21 17 19 BrPSb3a 1610 20 31 31 18 25 15 23 27 21 23 BrPSb3a 1620 37 47 29 36 41 31 47 29 19 25 BrPSb3a 1630 28 30 28 18 30 40 29 26 17 21 BrPSb3a 1640 24 16 12 18 11 14 22 16 7 -999 BrPSb3a 1650 13 19 21 28 25 28 28 38 43 21 BrPSb3a 1660 18 19 40 38 32 21 15 15 19 18 BrPSb3a 1670 20 22 22 19 15 16 14 19 25 30 BrPSb3a 1680 34 50 39 47 45 45 31 18 27 38 BrPSb3a 1690 33 37 40 33 59 69 69 77 55 46 BrPSb3a 1700 60 57 54 33 32 29 47 39 29 24 BrPSb3a 1710 28 27 25 22 25 16 15 10 -999 7 BrPSb3a 1720 14 25 24 21 17 17 19 22 15 18 BrPSb3a 1730 21 999 BrPSb3a #### B9, vk, tynande
BrPSb 1 Stolpbod, Propetters, Grangärde, Dalarna PISY BrPSb 2 Sweden Pinus sylvestris 200 6017N1459E 1415 1657 BrPSb 3 T. Axelson BrPSb5a 1415 279 234 271 212 214 BrPSb5a 1420 185 197 183 190 198 163 221 213 210 187 BrPSb5a 1430 205 202 167 127 175 156 137 108 120 148 BrPSb5a 1440 175 172 171 146 156 179 170 166 137 149 BrPSb5a 1450 122 129 136 121 135 108 145 203 172 110 BrPSb5a 1460 127 114 136 146 139 124 165 201 158 158 BrPSb5a 1470 150 135 140 113 146 130 116 89 84 105 BrPSb5a 1480 135 102 125 127 138 146 152 188 230 199 BrPSb5a 1490 201 173 196 156 138 140 168 143 149 178 BrPSb5a 1500 140 101 110 121 103 96 89 68 87 86 BrPSb5a 1510 68 89 165 182 179 130 130 172 174 201 BrPSb5a 1520 126 159 131 130 166 194 183 92 160 101 BrPSb5a 1530 113 100 103 96 102 111 107 156 128 160 BrPSb5a 1540 113 110 92 100 100 98 85 108 85 80 BrPSb5a 1550 96 75 87 72 62 83 109 107 100 83 BrPSb5a 1560 68 81 97 84 68 82 81 77 87 65 BrPSb5a 1570 89 71 53 49 49 78 60 60 56 54 BrPSb5a 1580 60 74 71 999 BrPSb5a #### sp=0?; Luddig yta. Första grova tiljan innanför dörren BrPSb6a 1435 187 169 137 129 177 BrPSb6a 1440 194 142 151 120 133 149 124 133 114 128 BrPSb6a 1450 115 120 115 91 108 110 108 131 138 82 BrPSb6a 1460 132 128 129 125 117 114 155 161 153 189 BrPSb6a 1470 152 141 166 139 147 138 112 117 130 137 BrPSb6a 1480 170 120 153 162 135 148 144 139 161 113 BrPSb6a 1490 110 133 154 142 142 141 129 118 130 128 BrPSb6a 1500 124 145 151 123 90 96 92 83 70 75 BrPSb6a 1510 67 101 120 121 105 93 101 102 92 104 BrPSb6a 1520 100 116 113 94 115 131 158 115 120 76 BrPSb6a 1530 88 99 95 96 116 109 91 99 120 115 BrPSb6a 1540 91 95 74 101 102 97 104 97 97 68 BrPSb6a 1550 84 89 101 93 79 106 90 72 82 73 BrPSb6a 1560 83 86 86 79 101 88 81 88 84 61 BrPSb6a 1570 87 76 65 51 73 95 75 58 55 60 BrPSb6a 1580 52 67 67 59 64 56 43 54 42 46 BrPSb6a 1590 56 55 35 30 42 41 43 32 30 37 BrPSb6a 1600 47 37 46 50 49 33 45 46 36 42 BrPSb6a 1610 53 54 55 57 38 42 59 67 54 35 BrPSb6a 1620 47 54 41 42 46 40 39 44 36 36 BrPSb6a 1630 35 25 32 32 50 48 29 31 28 21 BrPSb6a 1640 34 34 28 32 27 17 22 30 29 34 BrPSb6a 1650 32 25 34 26 25 28 21 17 999 BrPSb6a #### +>10 (sp=36-40; forserad?) BrPSb7a 1417 317 230 248 BrPSb7a 1420 190 215 242 185 195 172 217 205 212 192 BrPSb7a 1430 222 199 165 144 183 184 170 144 121 156 BrPSb7a 1440 169 157 166 126 130 152 147 137 131 134 BrPSb7a 1450 126 130 112 89 96 95 113 143 132 59 BrPSb7a 1460 89 107 103 112 102 116 127 149 137 153 BrPSb7a 1470 124 138 159 149 144 122 95 90 115 118 BrPSb7a 1480 130 96 112 122 101 103 112 124 131 115 BrPSb7a 1490 88 103 150 123 100 100 120 117 112 105 BrPSb7a 1500 80 77 80 88 60 83 91 85 67 72 BrPSb7a 1510 71 83 126 129 100 82 93 107 110 134 BrPSb7a 1520 96 116 129 85 122 135 164 131 131 86 BrPSb7a 1530 97 106 123 127 155 136 110 137 123 143 BrPSb7a 1540 114 97 111 134 126 137 137 158 147 117 BrPSb7a 1550 129 130 155 113 88 89 112 95 96 81 BrPSb7a 1560 74 88 91 82 82 89 75 86 85 53 BrPSb7a 1570 76 76 70 47 66 83 69 53 52 50 BrPSb7a 1580 52 70 72 68 72 65 58 53 49 49 BrPSb7a 1590 56 48 44 41 56 42 39 42 42 50 BrPSb7a 1600 47 42 55 66 60 54 999 BrPSb7a #### +>0, sp=20 BrPSb8a 1421 215 205 182 194 177 185 192 182 178 BrPSb8a 1430 207 208 181 161 217 216 210 167 138 175 BrPSb8a 1440 169 138 174 152 146 174 160 149 132 148 BrPSb8a 1450 143 129 96 65 78 86 96 129 127 68 BrPSb8a 1460 106 107 108 117 96 111 139 144 127 160 BrPSb8a 1470 136 146 143 120 120 107 107 110 124 107 BrPSb8a 1480 148 96 118 108 109 108 140 133 162 118 BrPSb8a 1490 106 146 169 164 155 155 153 141 158 165 BrPSb8a 1500 129 135 142 122 85 78 96 99 95 87 BrPSb8a 1510 69 78 147 147 102 86 90 85 103 103 BrPSb8a 1520 90 116 115 97 151 183 189 133 124 77 BrPSb8a 1530 108 101 108 119 143 142 128 144 109 131 BrPSb8a 1540 110 94 84 116 72 89 89 101 98 75 BrPSb8a 1550 69 80 74 89 50 99 124 87 79 71 BrPSb8a 1560 79 96 76 81 90 68 61 79 62 78 BrPSb8a 1570 72 98 70 62 75 109 61 66 54 68 BrPSb8a 1580 59 76 88 60 94 91 33 62 55 50 BrPSb8a 1590 57 50 44 38 48 38 56 48 40 49 BrPSb8a 1600 61 45 56 71 59 55 58 36 48 43 BrPSb8a 1610 89 32 49 999 BrPSb8a #### +>0, sp=35, Tilja nr 3 bakifrån