Uthus, f.d gavellofthärbre, Lövberget, Floda sn
Dendrokronologisk undersökning

av Torbjörn Axelson, juli 2019

Gavelhärbret från 1670. Fram till 1800-talets mitt eller slut var gavelloftet inte högre än gavelspetsen.
Vid genomgång av gamla prover under vintern 2018-19 hittade jag tre prover tagna i uthuset till samlingslokalen vid Lövberget, 60.38660, 14.68800, troligen 2002 eller 2003, när jag var nybörjare. Dokumentationen var dålig. På provet stod bara antecknat att det tagits i "bodens nedre, äldre timmer". Jag hade då inte lyckats datera proverna. När jag på nytt analyserade dem, visade sig alla tre ha yttersta ring från 1669, och boden är därmed en av de äldsta byggnaderna jag hittat i Björbo, ursprungligen byggd ca 1670. Den sjunde och elfte juli 2019 återvände jag därför till boden för att titta närmare på den, och ta några kompletterande prover. Av mina tre gamla borrhål återfann jag bara ett i D8, medan de andra troligen var skymda av föremål.

Boden är från början ett gavellofthärbre, där underredet och mushyllorna tagits bort och fem varv lagts till under röstet. Det äldre timret har sneda överhaksknutar med kraftiga sexkantskallar. Det nyare har raka dubbelhaksknutar och fyrkantiga skallar av vanligt 1800-talssnitt. Allt timmer är bilat, och man får förmoda att det gamla timret bilades i samband med ombyggnaden på 1800-talet. Bodens inre är 3.5 meter brett och 3.3 meter långt. Utskotten runt dörren är 0.9 meter men avsågade och har ursprungligen varit något längre. I B9, D9, B10, D10 finns urtag för äldre golv i gavelloftet. B10 och D10 har spår som visar att de tidigare utgjort väggband. I röstena finns X-formade gluggar, som förmodas vara utformade enligt magiska föreställningar.

Prov har tagits i det gamla knuttimret, D8, C5, C4, C7, samt ytterligare två stockar, alla med yttersta ring från 1669, och detta timmer visar att det ursprungliga härbret timrades ca 1670. Prov togs också ur D10 (gamla väggbandet) som visar sig ha yttersta ring från 1791, viket tyder på att härbret reparerades och antagligen fick nytt tak ca 1792. Två prov togs i det nyare timret, C11 och D12, vilka båda har yttersta ring från 1859. Flera av dem är dock märkta 1886 (och Holan) med blyerts, och kanske kan det inte uteslutas att det är återanvänt virke. Möjligen är knutarna sågade, vilket i så fall nog passar bättre med 1886 än med 1860. Två prov togs slutligen i det bakre röstet, C15 (röstmodern) och C16 (gluggens undre stock). Dessa är båda mycket svårdaterade, och har tynande ytved med många osäkra eller saknade ringar. De kan vara samtida med det äldre timret, alltså 1670, men går inte att med visshet fastställa. Också i D9 togs prov, men missyckades tyvärr.

Bodens ursprung är mig obekant. Enligt Gösta Wiberg gjordes den byggnad som är samlingslokal av en trösklada som hämtades från Nås, troligen på 1980-talet, och uthuset kom dit något senare, men obekant varifrån.


Denna och andra dendrokronologiska studier av T. Axelson återfinns på taxelson.se/dendro/obj/

Korrelationsvärden

Algorithm: P2YrsL: Proportion of last two years growth LIMITED (2,0,T,1,2,6)
Correlations between samples in LBSL.fil and
SödraDal as reference dated to 2005 with corr >= 0,26 and with overlap >= 98 
Results sorted according to decreasing correlation coefficient values.
                  T-  Over  Skel
         Corr   Test   lap  Chi2
all...   0,57  12,82   348    73   based on 11 members
LBSL14   0,61   8,12   114    14   1677-1791  D10, tidigare väggband
LBSL16   0,50   5,98   107     8   1752-1859  D12. i nya varv, märkt 1886.
LBSL19   0,50   6,57   130    28   1538-1669  C4
LBSL15   0,44   5,67   136     9   1503-1643  C15, röstmoder. Tynande - torrtall?
LBSL20   0,43   5,72   148    11   1521-1669  C7
LBSL18   0,40   5,18   143    12   1526-1669  C5
LBSL11   0,40   5,29   152    15   1516-1669  
LBSL12   0,38   4,70   130     9   1539-1669  
LBSL22   0,37   4,14   107     7   1546-1653  C16 i röstet, stock med underdel av glugg, +>11
LBSL21   0,28   2,89    98     2   1761-1859  C11 - ny stock
LBSL13   0,26   3,24   149     4   1518-1669  

Mätdata (ringbredder)

visa som diagram
LBSL   1 Härbre/bod, Samlingsplats, Lövberget, Floda sn      PISY
LBSL   2 Sweden       Pinus sylvestris                             1503 1859
LBSL   3 T. Axelson
LBSL    #### prov 1-3 tagna ca 2003. Ett av dessa är ur D8, de andra hålen återfanns ej 2019
LBSL11  1516   142   129    86    99
LBSL11  1520    71    74   101    81   106   125   137   132   149   162
LBSL11  1530   108   116    94   113   120    85    80    88    87   138
LBSL11  1540   116   118   108    98    96    93   117   100    90    74
LBSL11  1550    62    54    44    59    57    58    57    42    39    42
LBSL11  1560    55    58    49    56    74    64    77    68    54    50
LBSL11  1570    41    43    36    32    36    43    52    46    48    38
LBSL11  1580    36    41    42    42    42    37    32    34    29    24
LBSL11  1590    28    23  -999    13    18    12    15    19    19    23
LBSL11  1600    34    16    28    31    25    23    18    16    21    16
LBSL11  1610    22    31    30    31    18    16    23    28    27    24
LBSL11  1620    33    27    26    33    19    16    31    24    31    30
LBSL11  1630    23    17    27    17    25    26    33    36    23    27
LBSL11  1640    21    19    18    19    31    53    45    38    29    31
LBSL11  1650    35    33    26    21    18    18    20    11    13    11
LBSL11  1660    13    17    22    24    33    40    37    26    25    22
LBSL11  1670   999
LBSL12  1539   103
LBSL12  1540   100   140    79    76    75    78    83    85    87    52
LBSL12  1550    51    48    68    69    51    69    46    55    90   101
LBSL12  1560   108   111    78   104   101    75    70    69    57    65
LBSL12  1570    74    54    53    72    71    67    57    51    45    38
LBSL12  1580    39    42    43    48    52    54    59    78    57    50
LBSL12  1590    65    59    32    51    54    60    48    35    21    27
LBSL12  1600    33    39    30    40    41    49    46    40    39    36
LBSL12  1610    32    34    31    33    32    29    35    48    49    43
LBSL12  1620    43    28    45    51    40    31    30    33    35    40
LBSL12  1630    50    26    43    23    50    65    55    57    46    49
LBSL12  1640    46    51    35    50    45    48    40    47    41    39
LBSL12  1650    30    26    30    16    22    28    17    10    17    17
LBSL12  1660    21    18    29    32    36    28    20    34    25    19
LBSL12  1670   999
LBSL13  1518   190   154
LBSL13  1520    99   143   136    83   102    78    72    56    53    59
LBSL13  1530    59    47    51    82   160   166   118   104    92   124
LBSL13  1540   119   112    90    68    52    57    43    46    57    34
LBSL13  1550    31    31    39    57    46    57    45    62    76    70
LBSL13  1560    78   102   130   131   103    86    86   103   124    87
LBSL13  1570    76    57    75    69    78    97    69   114    88    74
LBSL13  1580    58    63    50    20    39    38    27    46    34    26
LBSL13  1590    21    38    17    21    18    30    35    34    31    23
LBSL13  1600    38    27    28    38    28    31    23    28    44    22
LBSL13  1610    31    31    35    45    37    25    38    49    47    41
LBSL13  1620    59    60    64    52    31    44    41    36    33    52
LBSL13  1630    30    28    19  -999    35    41    31    40    45    62
LBSL13  1640    51    49    53    78    51    54    54    56    43    60
LBSL13  1650    44    40    48    17     9  -999    21     8    13    11
LBSL13  1660    16    12     5    15    21    29    26    19    19    21
LBSL13  1670   999
LBSL15  1503   322   392   388   297   318   308   215
LBSL15  1510   199   188   167   181   165   261   299   233   194   156
LBSL15  1520   155   177   140    85    86   112   129   112    76    60
LBSL15  1530    88    95   100   159   257   223   151   120    77   134
LBSL15  1540   139   136   113    89    57    46    57    67    71    42
LBSL15  1550    43    52    54    62    56    67    44    58    84   110
LBSL15  1560   101    88   103    95    92    79    80    82    63    27
LBSL15  1570    39    37    35    34    47    60    44    45    46    27
LBSL15  1580    24    33    34    26    28    31    26    33    18    19
LBSL15  1590    21    18    20    12    13    11    11    15    13    17
LBSL15  1600    18    19    15    14    15    13    12    10    12    14
LBSL15  1610  -999  -999  -999  -999    16     8    13    13    12    17
LBSL15  1620    14    13    12    16     9    12    11    12    13    16
LBSL15  1630    15    10     6     5    11    13    12    15    13     3
LBSL15  1640     9    11     8    11   999
LBSL15  #### C15, röstmoder. Tynande - torrtall?
LBSL18  1526   133   108    79    84
LBSL18  1530    89    70    72    73    78    80   105   101    85    92
LBSL18  1540    87   129   132   107    71    61    72    58    56    29
LBSL18  1550    29    40    45    39    38    46    43    46    45    59
LBSL18  1560    53    61    56    49    64    57    63    58    46    33
LBSL18  1570    47    37    40    38    66    65    58    69    62    50
LBSL18  1580    61    60    66    69    57    81    66    69    58    47
LBSL18  1590    71    70    55    55    61    74    85    48    39    55
LBSL18  1600    46    36    61    58    51    59    58    62    60    60
LBSL18  1610    55    57    49    39    41    32    41    48    48    43
LBSL18  1620    44    36    44    46    44    46    49    58    56    51
LBSL18  1630    47    46    34    37    43    45    41    36    51    56
LBSL18  1640    38    38    35    27    36    36    43    42    32    29
LBSL18  1650    31    34    40    35    40    35    38    36    29    23
LBSL18  1660    31    31    30    36    51    35    34    32    41    32
LBSL18  1670   999
LBSL18  #### C5
LBSL19  1538   155   275
LBSL19  1540   255   270   237   227   179   205   197   192   123    33
LBSL19  1550    22    25    35    52    37    61    64    89    88    74
LBSL19  1560    64    80    59    65    71    73    92    95    74    54
LBSL19  1570    71    79    57    58    73    68    73    80    69    58
LBSL19  1580    65    65    60    55    52    59    48    43    33    42
LBSL19  1590    51    44  -999    19    29    31    36    32    37    50
LBSL19  1600    55    38    51    50    54    67    52    41    28    31
LBSL19  1610    40    69    64    64    56    48    57    77    73    67
LBSL19  1620    61    69    56    73    48    50    55    54    43    53
LBSL19  1630    72    52    57    37    50    54    42    60    64    56
LBSL19  1640    52    50    39    42    51    71    49    75    64    61
LBSL19  1650    64    56    39    38    37    32    33    32    37    31
LBSL19  1660    38    36    51    41    44    38    37    41    39    32
LBSL19  1670   999
LBSL19  #### C4
LBSL20  1521   231   236   222   203   226   250   197   225   199
LBSL20  1530   133   193   207   191   197   199   180   207   225   246
LBSL20  1540   207   248   176   173   148   168   211   210   177   123
LBSL20  1550    94   119    93    90    71    89    71    79    88   127
LBSL20  1560   122   128   113    99   105    86   108    99    60    53
LBSL20  1570    51    57    48    51    50    49    63    36    36    32
LBSL20  1580    32    31    33    34    40    49    39    36    28    33
LBSL20  1590    32    37    20    28    30    32    28    31    38    34
LBSL20  1600    47    30    36    34    32    26    28    28    22    27
LBSL20  1610    25    32    26    27    25    14    18    19    21    30
LBSL20  1620    29    28    32    41    35    35    36    32    25    25
LBSL20  1630    33    34    32    25    32    26    28    37    37    27
LBSL20  1640    19    24    20    16    23    28    28    33    30    23
LBSL20  1650    30    25    22    20    17    15    17    11    14    15
LBSL20  1660    16    12    18    17    23    19    21    24    20    17
LBSL20  1670   999
LBSL20  #### C7
LBSL22  1546   118   147   105    87
LBSL22  1550   118   154   141   123   114   165   172   173   161   170
LBSL22  1560   189   193   164   129   129   127   163   141   131   119
LBSL22  1570   136   144   120   130   109   121   122    99    82    87
LBSL22  1580    72    69    62    69    71    77    91   102    71    59
LBSL22  1590    61    53    35    41    61    58    45    53    42    32
LBSL22  1600    41    37    52    70    65   100   107   113   129   117
LBSL22  1610    90    91    87    71    82    60    55    60    58    49
LBSL22  1620    56    43    56    58    58    52    45    68    64    76
LBSL22  1630    48    27    43    47    58    47    47    61    34    39
LBSL22  1640    46    43    37    48    27    19    27    45    40    38
LBSL22  1650    37    32    29    27   999
LBSL22  #### C16 i röstet, stock med underdel av glugg, +>11
LBSL14  1677   125    99    85
LBSL14  1680    92   147   167   174   159   161   157   111    82   110
LBSL14  1690   106   117   117   109   131   113   120   105    91    85
LBSL14  1700    89    68    99    88    82    62    62    58    40    34
LBSL14  1710    49    31    43    40    51    56    56    54    53    56
LBSL14  1720    66    67    77    82    76    80    82    62    51    46
LBSL14  1730    46    48    62    41    53    41    36    39    43    43
LBSL14  1740    35    22    38    30    27    21    16    19    28    29
LBSL14  1750    48    62    78    81    83    74    84    87    51    80
LBSL14  1760    70    73    80    77    92    66    78    69    49    67
LBSL14  1770    46    38    36    28    35    29    58    65    69    84
LBSL14  1780    57    57    58    73    52    71    58    76    66    56
LBSL14  1790    64   103   999
LBSL14  #### D10, tidigare väggband
LBSL16  1752   117    91    69    65    64    44    48    90
LBSL16  1760    82   104   125   149   135   114   111   110   101    89
LBSL16  1770    53    30    51    47    52    63    74    90    97   102
LBSL16  1780    83    72    64    67    85    79    73    75    71    30
LBSL16  1790    41    59    65    59    62    63    67    81    75    61
LBSL16  1800    61    56    60    50    55    54    43    49    37    30
LBSL16  1810    36    33    25    31    52    54    46    47    47    49
LBSL16  1820    36    53    63    94   104    72    83    70    66    51
LBSL16  1830    65    59    41    32    39    39    37    44    52    43
LBSL16  1840    28    15    25    21    20    37    29    19    17    15
LBSL16  1850    12    13     8     8    11    20    19    20    33    27
LBSL16  1860   999
LBSL16  #### D12. i nya varv, märkt 1886. Ytan osäkert p.g.a dålig montering
LBSL21  1761   117   129   144   137   130    90    95   101    81
LBSL21  1770    53    46    80    83    86    74   125   129   114   102
LBSL21  1780    68    72    79    79    99   118   104   123    95    76
LBSL21  1790   132   128   114    87    83    54    69    80    92    66
LBSL21  1800    75    70    49    46    55    60    49    55    55    44
LBSL21  1810    43    33    22    20    37    30    41    39    29    41
LBSL21  1820    37    35    55    49    61    60    82    62    71    59
LBSL21  1830    99    76    55    69    46    37    49    40    35    38
LBSL21  1840    23    23    18    26    33    39    32    25    27    40
LBSL21  1850    28    25    21    21    23    32    25    40    40    65
LBSL21  1860   999
LBSL21  #### C11 - ny stock